Komu przysługują przerwy na karmienie piersią?
Pracownica karmiąca dziecko piersią ma prawo do dwóch półgodzinnych przerw w pracy wliczanych do czasu pracy. Pracownica karmiąca więcej niż jedno dziecko ma prawo do dwóch przerw w pracy, po 45 minut każda. Przerwy na karmienie mogą być na wniosek pracownicy udzielane łącznie (art. 187 § 1 Kodeksu pracy). Pracownicy zatrudnionej przez czas krótszy niż 4 godziny dziennie przerwy na karmienie nie przysługują. Jeżeli czas pracy pracownicy nie przekracza 6 godzin dziennie, przysługuje jej jedna przerwa na karmienie (art. 187 § 2 Kodeksu pracy).
Czy przerwy na karmienie piersią mogą być udzielane łącznie?
Tak. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawca z pracowniczką uzgodnili, że przerwy na karmienie piersią będą udzielane łącznie, np.:
- pracowniczka rozpoczyna pracę godzinę później,
- pracowniczka kończy pracę godzinę wcześniej,
- pracowniczka wykorzystuje dwie półgodzinne przerwy łącznie w trakcie trwania tzw. dniówki roboczej.
Czy pracodawca musi zgodzić się na wniosek pracowniczki dotyczący konkretnych godzin korzystania z przerw na karmienie piersią?
Nie. Aby korzystać z przerw na karmienie piersią w konkretnych godzinach, niezbędna jest akceptacja pracodawcy. Należy zaznaczyć, że pracodawca nie może jednak utrudniać takiej sytuacji. Przykładowo, jeżeli pracowniczka złożyła do pracodawcy kilka propozycji korzystania z przerw na karmienie piersią, a żadna z nich nie została zatwierdzona przez pracodawcę, wówczas może być to potraktowane jako naruszenie przepisów dotyczących uprawnień związanych z rodzicielstwem (art. 281 § 1 pkt 5 Kodeksu pracy).
Czy można zmienić czas korzystania z przerw na karmienie piersią?
Tak, ale taka sytuacja wymaga porozumienia pomiędzy pracodawcą i zainteresowaną pracowniczką. Co istotne, zmiana godzin korzystania z przerw na karmienie piersią może nastąpić wielokrotnie.
Przykład:
Pracowniczka wykonująca swoje obowiązki od 8:00 do 16:00, korzysta z dwóch półgodzinnych przerw na karmienie udzielanych łącznie od 8:00 do 9:00. Po kilku tygodniach zwróciła się do pracodawcy z wnioskiem o zmianę godzin korzystania z takich przerw (od 15:00 do 16:00). Pracodawca nie musi wyrażać zgody na taką prośbę, nie ma też obowiązku w żaden sposób uzasadniać swojej odmowy.
Czy pracowniczka karmiąca piersią może pracować w godzinach nadliczbowych?
To zależy. Pracownika wychowującego dziecko do lat 8 nie wolno bez jego zgody zatrudniać m.in. w godzinach nadliczbowych (art. 178 § 2 Kodeksu pracy). Warto dodać, że w myśl art. 189(1) Kodeksu pracy – jeżeli oboje rodzice lub opiekunowie dziecka są zatrudnieni, wówczas z takiego uprawnienia może korzystać tylko jedno z nich. W efekcie, pracowniczka korzystająca z przerw na karmienie piersią może odmówić pracy w godzinach nadliczbowych, gdyż jest matką dziecka do lat 8. W takiej sytuacji ojciec dziecka musi liczyć się z koniecznością pracy nadliczbowej. Może się jednak zdarzyć, że to ojciec dziecka skorzysta z opisanego uprawnienia i nie wyrazi zgody na pracę w godzinach nadliczbowych. Matka dziecka (nawet karmiąca piersią) nie będzie wówczas mogła odmówić wykonania polecenia pracy nadliczbowej.
Czy przerwy na karmienie piersią należy oddzielnie uwzględniać w ewidencji czasu pracy?
Nie. Na mocy art. 187 § 1 Kodeksu pracy – przerwy na karminie są wliczane do czasu pracy, a co za tym idzie, są one w pełni płatne. Nie podlegają więc one odrębnemu oznaczeniu w ramach ewidencji czasu pracy, podobnie jak tzw. 15-minutowe przerwy śniadaniowe, o których mowa w art. 134 Kodeksu pracy. Oznacza to, że mimo faktycznej pracy przez 7 godzin, w ewidencji czasu pracy należy wskazać, że dana pracowniczka przepracowała 8 godzin. Takie stanowisko prezentuje m.in. Ministerstwo Pracy.
Czy pracodawca może domagać się zaświadczenia lekarskiego potwierdzającego fakt karmienia piersią?
Powszechnie obowiązujące przepisy prawa pracy nie regulują tej kwestii. Pracowniczka, która chciałaby skorzystać z przerw na karminie piersią, składa oświadczenie w tej kwestii. Nie ma natomiast prawnego obowiązku potwierdzenia przez pracowniczkę takiej okoliczności (np. przedstawienia pracodawcy stosownego zaświadczenia lekarskiego).
Jak długo można korzystać z przerw na karmienie piersią?
Kodeks pracy nie wskazuje żadnego limitu (np. dotyczącego wieku dziecka), który umożliwiałby korzystanie z przerw na karmienie piersią. Jedynym ograniczeniem jest tu wyłącznie sam fakt karmienia. Z drugiej strony, jednym z podstawowych obowiązków każdego pracownika jest m.in. dbałość o dobro zakładu pracy, o którym mowa w art. 100 § 2 pkt 4 Kodeksu pracy. Żadna pracowniczka nie może więc działać w złej wierze, np. poprzez wykorzystywanie takiego uprawnienia niezgodnie z jego przeznaczeniem. Takie zachowanie byłoby sprzeczne ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub zasadami współżycia społecznego (art. 8 Kodeksu pracy). Oznacza to, że korzystanie z przerw przez pracowniczkę, która już nie karmi piersią, może zostać uznane za podstawę do ukarania takiej osoby, a nawet stanowić uzasadnioną przyczynę rozwiązania umowy o pracę.
Michał Podsiedlik – ekspert prawa pracy