Istota zmiany
Podatek dochodowy od osób fizycznych należny będzie dopiero po przekroczeniu określonej kwoty przychodów. Zarobki poniżej nowego progu to tzw. kwota wolna. Do końca 2021 r. była ona zróżnicowana i wynosiła 8.000 zł, ale tylko dla najmniej zarabiających. Zdecydowanie więcej osób korzystało z kwoty wolnej w wysokości 3091 zł, a niektórzy w ogóle nie mieli do niej prawa. Dotychczas kwota wolna nie przysługiwała osobom o rocznym dochodzie wyższym niż 127.000 zł. Kwota wolna była bowiem „malejąco-znikająca”. Po wprowadzeniu Polskiego Ładu kwota wolna jest jednolita i wynosi 30.000 zł w skali roku, co jest standardem europejskim. Oznacza to, że 2.500 zł miesięcznie będzie bez podatku dochodowego.
Kwota wola a kwota zmniejszająca podatek
W przepisach podatkowych ustawodawca posługuje się pojęciem „kwota zmniejszająca podatek”. Nie jest to to samo, co kwota wolna od podatku. W uproszczeniu, kwota wolna odnosi się do dochodu, a kwota zmniejszająca – do podatku. Kwota zmniejszająca równa się 17% kwoty wolnej, a więc wynosi 5.100 zł rocznie, a miesięcznie – 425 zł.
Kto skorzysta ze zmiany?
Ze zmiany skorzystają podatnicy rozliczający się według podatku progresywnego. Kwota wolna jest bowiem dla wszystkich, którzy odprowadzają podatek na zasadach ogólnych, a w szczególności pracowników, zleceniobiorców, wykonawców dzieł, emerytów i niektórych przedsiębiorców. Prawa do kwoty wolnej nie mają jedynie ci, którzy rozliczają podatek ryczałtem, liniowo lub kartą podatkową bądź inną formą zryczałtowaną.
Mechanizm stosowania
Kwota wolna jest gwarantowana przepisami prawa i niejako automatycznie uwzględniana w rozliczeniu rocznym PIT. Nie ma więc konieczności składania żadnego wniosku, by z niej skorzystać.
Bardziej skomplikowany mechanizm występuje, gdy podatnik chciałby stosować kwotę wolną już na etapie zaliczek miesięcznych.
W przypadku umowy o pracę – Polski Ład zmienia wysokość kwoty wolnej, ale nie modyfikuje mechanizmu stosowania, nie ma nowych procedur. Z kwoty wolnej już w ciągu miesiąca korzystają i będą korzystać pracownicy, którzy złożyli swojemu pracodawcy formularz PIT-2 (oświadczenie pracownika dla celów obliczania miesięcznych zaliczek na podatek dochodowy od osób fizycznych). Nie muszą składać go ponownie w 2022 r. To formularz, który pracownik zwykle składa przed otrzymaniem pierwszej wypłaty. Oświadcza w nim, że nie osiąga innych wyszczególnionych dochodów (m.in. z tytułu emerytury, działalności gospodarczej, najmu lub dzierżawy). Tym samym upoważnia pracodawcę do zmniejszania miesięcznej zaliczki na podatek dochodowy o kwotę stanowiącą 1/12 kwoty zmniejszającej podatek. Jeśli ktoś ma więcej niż jednego pracodawcę, wniosek taki może złożyć tylko u jednego z nich.
Raz złożony do pracodawcy PIT-2 jest ważny także przez kolejne lata, o ile wynikający z niego stan faktyczny nie uległ zmianie. Pracownik, który do tej pory otrzymywał wynagrodzenie z uwzględnieniem kwoty wolnej, w związku z Polskim Ładem nie musi więc podejmować żadnych czynności, chyba że jego sytuacja faktyczna się zmieniła (np. założył działalność gospodarczą).
W przypadku umów cywilnoprawnych sytuacja jest bardziej skomplikowana. Wykonujący takie umowy nie mogą złożyć formularza PIT-2. Zwykle oznacza to, że dostają wynagrodzenie z potrąceniem pełnej zaliczki, a po rozliczeniu zeznania rocznego PIT otrzymują zwrot podatku. Dotąd kwota wolna była niewielka, tym samym problem dla wykonujących umowy cywilnoprawne był również mało dotkliwy. Polski Ład sprawił jednak, że comiesięczne wynagrodzenie netto z tytułu takich umów będzie, co do zasady, niższe niż dotychczas, zaś zwrot podatku na koniec roku – wyższy, ponieważ aż 2.500 zł przychodu miesięcznie będzie bez podatku.
Nadal jednak można w takich sytuacjach złożyć pisemny wniosek – na podstawie nowego art. 41 ust. 1c lub art. 35 ust. 6b ustawy o PIT – do zleceniodawcy lub powierzającego dzieło o niepobieranie zaliczek na podatek. Niestety, taką możliwość mają tylko nieliczni. Po pierwsze, łączne roczne dochody podatnika (te już osiągnięte jak i dopiero spodziewane) nie mogą przekraczać kwoty 30 tys. zł. Po drugie, z tej możliwości nie skorzystają podatnicy, którzy osiągają też inne dochody wypłacane z uwzględnieniem kwoty wolnej (np. z pracy w innej firmie lub z działalności gospodarczej).
Inne rozwiązanie to złożenie wniosku do naczelnika urzędu skarbowego – w trybie art. 22 § 2 Ordynacji podatkowej – o zwolnienie z obowiązku pobrania podatku. We wniosku należy uprawdopodobnić, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy. Takie rozwiązanie podpowiedziało Ministerstwo Finansów, zapytane o problemy zleceniobiorców i wykonujących dzieło, w związku z Polskim Ładem. Przepis art. 22 § 2 Ordynacji podatkowe stanowi:
Organ podatkowy, na wniosek podatnika, może zwolnić płatnika z obowiązku pobrania podatku, jeżeli:
1) pobranie podatku zagraża ważnym interesom podatnika, a w szczególności jego egzystencji, lub
2) podatnik uprawdopodobni, że pobrany podatek byłby niewspółmiernie wysoki w stosunku do podatku należnego za rok podatkowy lub inny okres rozliczeniowy.
dr Ewelina Skwierczyńska – doradca podatkowy