Nieodpłatne świadczenia są podatkowym przychodem również wtedy, gdy korzysta z nich nie tylko beneficjent, na zasadzie dobrowolności, lecz także podmiot wykonujący świadczenie – tak wynika z tezy zawartej w jednym z najnowszych orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Podatnik z branży farmaceutycznej organizuje szkolenia i warsztaty medyczne dla lekarzy, zapewniając im przy tym transport, zakwaterowanie, wyżywienie, udział w prelekcjach i wykładach. W ramach współpracy z lekarzami podpisywana jest umowa sponsoringu, ale ta nie zobowiązuje lekarza do jakichkolwiek świadczeń wzajemnych na rzecz firmy farmaceutycznej.
Spółka spytała, czy uczestnicy szkoleń mają przychód z tego tytułu, że pokrywa ona za nich wszelkie koszty organizacji szkolenia i udziału w nim. Oznaczałoby to dla niej obowiązek wystawiania im informacji PIT-11. Wątpliwość dotyczyła także kongresów organizowanych przez podmioty trzecie (np. stowarzyszenia medyczne), które firma farmaceutyczna jedynie sponsoruje, reklamując przy okazji swoje produkty i sprzęt. Firma wyjaśniła, że w takich wypadkach również pokrywa za lekarzy koszty: opłaty rejestracyjnej, noclegu, transportu, ubezpieczenia w podróży. Faktury za te wydatki są wystawiane bezpośrednio na nią, a ona opłaca je bezpośrednio na rachunek wystawcy faktury.
Organ podatkowy w toku wydawania interpretacji indywidualnej przywołał wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 8 lipca 2014 r. (sygn. akt K 7/13), w którym TK wyjaśnił, że przychodem pracownika ze stosunku pracy są nieodpłatne świadczenia, które zostały spełnione za zgodą pracownika (skorzystał z nich w pełni dobrowolnie); zostały spełnione w jego interesie (a nie w interesie pracodawcy) i przyniosły mu korzyść w postaci powiększenia aktywów lub uniknięcia wydatku, który musiałby ponieść; korzyść ta jest wymierna (również w postaci zaoszczędzenia wydatku) i przypisana indywidualnemu pracownikowi (nie jest dostępna w sposób ogólny dla wszystkich podmiotów).
Dyrektor KIS stwierdził, że choć w tej sprawie nie mamy do czynienia ze stosunkiem pracy, to wszystkie przesłanki wymienione przez TK są spełnione. Lekarze uzyskują więc przychód z nieodpłatnych świadczeń, który należy zakwalifikować do przychodów „z innych źródeł”, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 oraz art. 20 ust. 1 ustawy o PIT.
Dyrektor KIS dodał, że w przypadku prelegenta, który szkolenie przeprowadza na podstawie umowy zlecenia poza miejscowością, w której znajduje się siedziba firmy farmaceutycznej bądź stałe miejsce wykonywania zadań, to w takiej sytuacji mamy do czynienia z podróżą, o której mowa w art. 21 ust. 1 pkt 16 lit. b ustawy o PIT. Przysługuje więc wtedy zwolnienie do limitu określonego w tym przepisie, a więc do wysokości wynikającej z rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 29 stycznia 2013 r. w sprawie należności w podróży służbowej (Dz.U. poz. 167). Zwolnieniem tym nie są jednak objęte koszty: opłat rejestracyjnych, udostępnienia sali, nagłośnienia, a także wszelkiego rodzaju inne opłaty.
Zarówno Sąd pierwszej instancji jak i NSA przywołały uchwałę z dnia 24 maja 2010 r. (sygn. akt II FPS 1/10). NSA stwierdził w niej, że o wystąpieniu przychodu z nieodpłatnego świadczenia decyduje dobrowolne skorzystanie ze świadczenia przez podmiot otrzymujący je i powstanie po stronie tego podmiotu wymiernej korzyści ekonomicznej, którą można uznać za taką według obiektywnych wzorców. Tej oceny nie może zmieniać okoliczność, że podmiot dokonujący świadczenia także uzyskuje w jego wyniku korzyść ekonomiczną.
Firma farmaceutyczna może zaliczyć ponoszone wydatki do kosztów uzyskania przychodów na ogólnych zasadach, co potwierdził już NSA we wcześniejszym wyroku z dnia 11 stycznia 2022 r. (sygn. akt II FSK 991/19). Sąd nie zgodził się z organem podatkowym, że jest to darowizna, wykluczona z podatkowych kosztów na podstawie art.16 ust. 1 pkt 14 ustawy o CIT. NSA orzekł, że nie można stosować tego przepisu do umów mających za przedmiot, zgodnie z zawartymi w nich zapisami, ewentualne świadczenia wzajemne.
Na taką kwalifikację wskazuje to, że przedsięwzięcie wpływa na przyszłe decyzje lekarzy o wyborze reklamowanego przez spółkę produktu w leczeniu pacjenta albo o zarekomendowaniu go pacjentowi, jak również sama zachęta osoby podejmujące decyzję o zakupie produktów spółki przez szpital lub inną placówkę medyczną.
We wcześniejszych sprawach, organy podatkowe stwierdziły, że wypłacane lekarzom wynagrodzenie nie tylko wielokrotnie przekraczało wartość przygotowanych przez nich raportów, ale przede wszystkim nie miało związku z przychodami spółki ze świadczenia usługi reklamowej, co wskazywało na pozorną ekwiwalentność świadczeń medyków wobec firm farmaceutycznych. Te okoliczności zdyskwalifikowały także prawo do odliczenia VAT dla firm farmaceutycznych wynikającego z faktur dokumentujących zakup biletów, pośrednictwo i organizację wyjazdów lekarzy na konferencje i sympozja.
dr Ewelina Skwierczyńska – doradca podatkowy