Według KSR 11 części dodatkowe i peryferyjne nie są niezbędne dla prawidłowego działania środka trwałego. Mogą być do niego dodane (i odłączone) w dowolnym momencie. Jeśli zostaną dołączone trwale do konkretnego środka trwałego, powinny zwiększyć jego wartość początkową jako rozbudowa (ulepszenie). Jeśli części peryferyjne nie są dołączane na stałe do jednego środka trwałego, mogą stanowić osobny obiekt inwentarzowy podlegający amortyzacji. Jednostka ustala w dokumentacji zasad (polityki) rachunkowości dolną granicę wartości części dodatkowych i części peryferyjnych ujmowanych jako zwiększenie wartości księgowej brutto środka trwałego (4.19-4.21 KSR 11).
Przykład
Spółka użytkuje od prawie dwóch lat maszynę produkcyjną o wartości początkowej 342.000 zł, którą amortyzuje liniowo stawką 10%. Postanowiła dołączyć do niej część peryferyjną, która pozwoli na bardziej precyzyjne odmierzanie ilości surowców. Wartość części to 17.600 zł. Po trzech latach spółka odłącza część i przeznacza ją do fizycznej likwidacji.
Po dołączeniu części wartość maszyny wzrasta do 359.600 zł. Amortyzacja roczna wzrośnie z 34.200 zł do 35.960 zł.
W momencie odłączenia części należy pomniejszyć wartość początkową maszyny o 17.600 zł i dotychczasowe umorzenie o 5.280 zł. Wartość netto maszyny obciąży pozostałe koszty operacyjne kwotą 12.320 zł.
Trwałe odłączenie części dodatkowej lub peryferyjnej od środka trwałego w celu:
- jej likwidacji,
- ujęcia jako zapasu materiałów,
- przyłączenia do innego środka trwałego
stanowi częściową likwidację powodującą trwałe zmniejszenie zakresu obiektu środka trwałego. Uzasadnia to odpowiednie zmniejszenie jego wartości księgowej brutto i umorzenia. Zmniejszenie wartości księgowej brutto i umorzenie środka trwałego na skutek trwałego odłączenia części dodatkowej lub peryferyjnej wpływa na wynik finansowy jako koszt (strata) z tytułu rozchodu środka trwałego. Jeśli trwale odłączona część dodatkowa lub peryferyjna zostaje przeznaczona do sprzedaży, wówczas możliwa do uzyskania cena sprzedaży netto odłączonej części dodatkowej lub peryferyjnej zmniejszy koszt (stratę) z tytułu rozchodu środka trwałego (9.14-9.15 KSR 11).
Przykład
Wartość księgowa brutto odłączanej od środka trwałego części dodatkowej wynosi 70.000 zł a umorzenie 20.000 zł. Odłączana część dodatkowa jest przeznaczona do sprzedaży, zaś jej wartość handlową oszacowano na 15.000 zł. Stratę z tytułu rozchodu środka trwałego stanowić będzie różnica pomiędzy wartością księgową netto, a wartością rynkową odłączonej części dodatkowej i wyniesie 35.000 zł.
Kwota 15.000 zł jest ujmowana na koncie zespołu 3 Zapasy.
Jeżeli odłączana (lub przełączana) część dodatkowa lub peryferyjna nie była przedmiotem ewidencji, jednostka ustala wartość księgową brutto tej części na podstawie dokumentów księgowych, a w razie ich braku – szacunkowo, a następnie oblicza część kwoty umorzenia środka trwałego przypadającą na część dodatkową lub peryferyjną przy pomocy metody i stóp amortyzacji, które stosowane były do amortyzowania środka trwałego, w tym z uwzględnieniem części dodatkowych i peryferyjnych (9.16 KSR 11).
Nie zmniejsza się wartości księgowej brutto oraz umorzenia środka trwałego, od którego odłączono część dodatkową lub peryferyjną, jeżeli (9.17 KSR 11):
- nie można wiarygodnie ustalić wartości tej części lub
- oszacowana wartość jest niższa od przyjętego w zasadach (polityce) rachunkowości jednostki poziomu istotności dla części dodatkowych i peryferyjnych.
Przełączanie części dodatkowych i peryferyjnych pomiędzy dwoma środkami trwałymi
Jednostka ma prawo (w zależności od potrzeb) przełączać części między różnymi środkami trwałymi. W takim przypadku kwota zmniejszająca wartość księgową brutto środka trwałego, od którego odłączono część dodatkową lub peryferyjną, stanowi jednocześnie kwotę zwiększającą wartość księgową brutto środka trwałego, do którego część dołączono (przełączono). Podobnie umorzenie części dodatkowej lub peryferyjnej zmniejszające umorzenie środka trwałego, od którego część odłączono (przełączono) zwiększa umorzenie środka trwałego, do którego część składową lub peryferyjną dołączono (przełączono) (9.18 KSR 11).
Przykład
Urządzenie 1 ma wartość początkową 100.000 zł i jest umorzone na 20.000 zł.
Część peryferyjna ma wartość początkową 15.000 zł i jest umorzona na 3.000 zł.
Część peryferyjną odłączono od urządzenia 1 i przyłączono do urządzenia 2.
ROZLICZENIE (metoda brutto):
Wartość początkowa urządzenia 1 zmniejsza się o 15.000, a jego umorzenie o 3.000.
Wartość początkową urządzenia 2 zwiększa się o 15.000, a jego umorzenie o 3.000.
Zasady podatkowe
Dołączenie do środka trwałego części składowej lub peryferyjnej o jednostkowej cenie nabycia przekraczającej 10.000 zł uważa się za ulepszenie środka trwałego (art. 16g ust. 13 ustawy CIT, art. 22g ust. 17 ustawy PIT).
Ustawodawca nie zdefiniował pojęć „części składowe” i „części peryferyjne”. Przyjęło się (za prawem cywilnym), że część składowa to coś, co nie może być odłączone bez uszkodzenia lub zmiany istotnej całości lub części odłączonej.
Jednocześnie części składowe muszą być dołączone do środka trwałego już w momencie oddania go do używania – bez nich jest on niekompletny i nie spełnia definicji. Odłączenie części składowej powoduje uszkodzenie środka trwałego. Ustawodawca jest tu niekonsekwentny.
Dlatego też organy podatkowe uważają, że: „Wydatki poniesione w związku z wymianą części składowej maszyn, stanowiących środki trwałe, nie stanowią ulepszenia tych środków, podwyższających ich wartość początkową i w związku z tym wydatki te spółka może zaliczyć jednorazowo do pośrednich kosztów uzyskania przychodu (rozliczanych w momencie poniesienia)” – interpretacja indywidualna Dyrektora KIS z 5.02.2020 r. Nr 0111-KDIB2-1.4010.561.2019.1.PB.
Zatem zmianę podatkowej wartości początkowej powołuje dołączenie lub odłączenie części dodatkowej lub peryferyjnej (w rozumieniu KSR 11) o cenie nabycia przekraczającej 10.000 zł.
Przykład
Podatnik CIT nabył urządzenie wielofunkcyjne do zespołu komputerowego używanego w dziale sprzedaży. Cena nabycia wyniosła 3.200 zł.
Wartość początkowa podatkowa nie ulega zwiększeniu. Urządzenie jest zaliczane jednorazowo do kosztów podatkowych.
Wartość początkowa rachunkowa ulega zwiększeniu lub nie – zależy to od przyjętej polityki rachunkowości.
W razie trwałego odłączenia od danego środka trwałego części składowej lub peryferyjnej wartość początkową tego środka zmniejsza się, od następnego miesiąca po odłączeniu, o wartość netto odłączanej części. Jeżeli odłączona część zostanie następnie przyłączona do innego środka trwałego, w miesiącu połączenia zwiększa się wartość początkową tego innego środka o wartość netto części (art. 16g ust. 16 i 17 ustawy CIT, art. 22g ust. 20 i 21 ustawy PIT).
Przykład
Urządzenie 1 ma wartość początkową 100.000 zł i jest umorzone na 20.000 zł.
Część peryferyjna ma wartość początkową 15.000 zł i jest umorzona na 3.000 zł.
Część peryferyjną odłączono od urządzenia 1 i przyłączono do urządzenia 2.
ROZLICZENIE ( metoda netto):
Wartość początkową urządzenia 1 zmniejsza się o 12.000 zł i o tyle samo zwiększa się wartość urządzenia 2.
Anna Kropidłowska – księgowa
Podstawa prawna:
– Ustawa z dnia 29.09.1994 r. o rachunkowości (Dz. U. z 2023 r., poz. 120 z późn. zm.)
– Krajowy Standard Rachunkowości Nr 11 (KSR 11) opublikowany w Dz. Urz. MRiF z 2017 r., poz. 105
– Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (jednolity tekst w Dz. U. z 2025 r., poz. 278 z późn. zm.) zwana ustawą CIT
– Ustawa z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (jednolity tekst w Dz.U. z 2025 r., poz. 163) – zwana ustawą PIT